9 نکته برای آموزش مسئولیت پذیری به کودکان

شروع آموزش مسئولیت پذیری برای کودکان از سنین کم  بسیار مهم است. این بچه های شگفت انگیز مسئولیت پذیر از کجا می آیند؟

دکتر کارن راسکین، نویسنده ی کتاب ۹ کلید برای پرورش کودکانی با رفتار های محترمانه و انتخاب های مسئولانه می گوید « تقویت و آموزش مسئولیت پذیری در کودکان یک حقه نیست، تنها کافیست مهارت های زندگی را به آنها بیاموزید». همچنین او در جای دیگری بیان می کند « کودکانی که هیچ مسئولیتی ندارند، دائما حق به جانب اند و احساس می کنند دنیا همیشه مطابق میل آنها پیش خواهد رفت». و مسئولیت پذیری برای کودکان تنها به معنای انجام دادن وظایف نیست.

الکس بارزوی، روانشناس بالینی و مجری برنامه ی رادیویی درباره ی فرزندانمان می گوید «مسئولیت پذیری یک رفتار است. انجام کار ها و افتخار کردن به آنها، بدون یادآوری دائمی پدر و مادر، مسئولیت پذیری نام دارد».

پرورش فرزندان مفید و خوب که می دانند چطور برای خود ساندویچ درست کنند یک رویا نیست. ما از متخصصان خواستیم راه های ساده برای افزایش مسئولیت پذیری در زندگی کودک را با ما در میان بگذارند.

1.برای آموزش مسئولیت پذیری از کودکی دست به کار شوید

نمی توانید ناگهان از یک نوجوان انتظار داشته باشید درس های مسئولیت پذیری شما را بپذیرد و آنها را دنبال کند.

تصور کنید دختر دبیرستانی تان به محل کار شما تماس میگیرد و می گوید : «مامان من گشنمه. کی میای خونه؟» شما می گویید :« یه ساندویچ برا خودت درست کن» او جواب می دهد :« صبر میکنم تا برگردی». پرورش کودکان مسئولیت پذیر باید از سنین پایین آغاز شود. مثلا: سنین نوپایی.

3.اجازه دهید به شما کمک کنند

در زمان انجام کار خانه ناله نکنید. لبخند بزنید و اجازه دهید پسرتان به شما کمک کند (حتی اگر این مسئله باعث طولانی تر شدن کار می شود). این یک کار گروهی است. و زمان گذاری های این چنینی باعث می شود کودکتان برای دنیای رو به رو آماده باشد. تا بتواند روشنایی را از تاریکی تشخیص دهد.

راسکین می گوید«وقتی از فرزندتان دعوت می کنید که در انجام کاری به شما ملحق شود، احساس ارزشمند بودن به او دست می دهد. او از این احساس خوب درس میگیرد. در آینده از آن برای مدیریت خانه ی خود استفاده می کند و برای انجام این کار به خود افتخار می کند».

3.نشان دادن راه و روش به کودک

متخصصان پیشنهاد می کنند که سطح انتظارات خود را با حدود مهارت های کودک تنظیم کنید. ابتدا می توانید انجام وظایف ساده را به کودک یاد دهید. اگر پسرتان گرسنه است، محل نگهداری سیب ها و طرز شستن یکی از آنها را به او یاد دهید. آیا دخترتان لباس های کثیفش را روی زمین رها می کند؟ یک سبد درون اتاق او بگذارید و از او بخواهید لباس های کثیف خود را درون این سبد قرار دهد.

در زمان آموزش وظایفی که کودک باید آنها را به تنهایی انجام دهد، از کلمه ی «مسئولیت» استفاده کنید و این مسئولیت ها را مطابق با سن او انتخاب کنید.

4.الگوی مسئولیت پذیری باشید

درباره ی مسئولیت ها صحبت کنید. در زمان مواجهه با یک میز پر از ظرف های کثیف بعد از غذا بگویید: « حالا میخوایم این ظرفا رو توی سینک بذاریم». دائما از ضمیر «ما» استفاده کنید تا نشان دهید به کمک یکدیگر می توانید راحت تر کار ها را انجام دهید. از دیگر اعضای خانواده نیز بخواهید همین کار را انجام دهند. وقتی ببینید این کار ها با چه سرعتی برای کودک به عادت تبدیل می شود. شگفت زده خواهید شد.

5.کودک را تشویق کنید

کودکان عاشق کمک کردن هستند. آنها می خواهد که به شما کمک کنند. انجام کار های خانه برای آنها خسته کننده نیست. این احساس مثبت را با ارائه ی تشویق های ویژه حفظ کنید. «تو ژاکتت رو به جالباسی آویزون کردی و من بهت افتخار می کنم» یا «ممنونم که سطل آشغال توی اتاقت رو خالی کردی»

کودکان در برابر هر فعالیت تکرار شونده ای احساس مالکیت می کنند. همین ارتباط مداوم به آنها کمک می کند تا در موقعیت های دیگر (مانند زمان بازی در مدرسه) ابتکار عمل را به دست بگیرند.

6.انتظارات خود را مدیریت کنید

وقتی از کودک ۵ ساله ی خود بخواهید تخت خود را مرتب کند، احتمالا ملافه چندان صاف از آب در نمی آید. از عملکرد کودک انتقاد نکنید و او را تشویق کنید. دفعه ی بعد که تخت خود را مرتب می کنید. به او نشان دهید که چطور باید این کار را انجام داد.

7.از پاداش دادن پرهیز کنید

حداقل در ابتدا این کار را نکنید. پاداش دادن زمان و شرایط خاص خود را دارد. متخصصان معتقدند مسئولیت پذیری یکی از آنها محسوب نمی شود. گمان نکنید که برای یاد دادن مسئولیت پذیری باید از سیستم پاداش دادن استفاده کنید. با اینکه بعضی از کودکان واکنش مثبتی به جدول پاداش دهی نشان می دهند. اما تشویق کردن و گذران زمان با شما برای بسیاری از کودکان کافی است. و اعتماد به نفس آنها را افزایش می دهد. پاداش دادن را برای زمان هایی نگه دارید که کودک کار هایی فراتر از وظایف و حد انتظار شما انجام می دهد.

8.ساختار مشخص را پایه گذاری کنید

کودکان با پیروی از نظم، رشد میکنند. به جای تعیین پاداش برای تقویت مسئولیت پذیری، یک روال صبحگاهی با نتیجه ای مثبت پایه گذاری کنید. فرزند شما قبل از تماشای تلویزیون باید مسواک بزند، صبحانه بخورد، و لباس بپوشد ( توجه داشته باشید که تلویزیون دیدن پاداش نیست.تنها بخشی از روند روزانه است). او باید بتواند این روند را با هر ترتیبی که برای او مقدور تر است انجام دهد.

یک کودک کم سن و سال ممکن است تشخیص ندهد که این کار ها مسئولیت های او هستند. اما ایجاد یک ساختار سالم به او کمک خواهد کرد که در آینده بدون اصرار ( بیش از حد) شما تکالیفش را انجام دهد.

9.در نظر گرفتن عواقب را به کودک آموزش دهید

یادگیری نگهداری از وسایل، در تقویت مسئولیت پذیری به کودک کمک می کند. اگر کودک مجبور باشد بعد از پایان پروژه ی هنری خود میزش را تمیز کند. یاد میگیرد که اگر این کار را انجام ندهد فردا نمی تواند پشت این میز آشفته با مداد شمعی هایش نقاشی کند. سپس شما باید در همین راستا ابزار مورد نیاز کودک را توقیف کنید تا او مسئولیت پذیری را یاد بگیرد. هر چقدر بیشتر بر اجرای قوانین تاکید کنید، احتمال انجام وظایف بدون شکایت بیشتر می شود.

والدین از اذیت شدن، غصه خوردن و عصبانیت کودک خود می ترسند. اما اگر ما همیشه مشکلات فرزندمان را حل کنیم، آنها در آینده مسئولیت پذیری را یاد نمی گیرند.

اگر دختر شما هر روز کیف مدرسه اش را آماده کند، می داند که اگر کفش های ورزشی اش را فراموش کند، بعد از ظهر نمی تواند ورزش کند. احتمالا وسوسه می شوید که کفش های او را برایش به مدرسه ببرید. اما این کار را نکنید! امیدوار باشید که او از این تجربه درس بگیرد و مسئولیت های خود را با دقت بیشتری انجام دهد.

آموزش مسئولیت پذیری به کودکان کار آسانی نیست، اما بیایید صادق باشیم. کدام بخش از فرزند پروری آسان است؟! آموزش این مسئله ممکن است یک سال زمان ببرد و به تمرین های زیادی نیاز داشته باشد. با این وجود، اگر از این پیشنهاد ها پیروی کنید، شانس خود را برای پرورش یک کودک مسئولیت پذیر افزایش داده اید.