چگونه و چه زمان میتوانیم به فرزندانمان مسئولیت پذیری را آموزش دهیم؟
-
28/ آبان/ 1399
-
توسط تیم محتوا
- 748 بازدید
-
مدت زمان: 10 دقیقه
اگر از والدین بپرسیم دوست دارند فرزندشان در آینده چه ویژگی های اخلاقی ای داشته باشد. یکی از تکرار شونده ترین جواب ها « مسئولیت پذیری » خواهد بود. این عبارت مفهومی کلی است که می تواند معانی متفاوتی داشته باشد. از جمله:
- قابل اتکا بودن، به گونه ای که دیگران بدانند می توانند به این فرد اعتماد کنند
- پایبندی به قرارها و سخنان خود
- عمل کردن به تعهدات
- انجام دادن کار ها به بهترین شکل ممکن
- قابل اعتماد بودن به واسطه ی رفتار ها
- پذیرش اعتبار در زمان انجام کار درست و به رسمیت شناختن اشتباهات
- شناخته شدن به عنوان فردی فعال در خانواده ، محله و جامعه
مسئولیت پذیری یکی از کلید های اصلی کسب موفقیت کودک در مدرسه و زندگی آینده است.
فرمانبرداری در برابر مسئولیت پذیری
والدین معمولا مفهوم مسئولیت پذیری را با مفهوم اطاعت اشتباه می گیرند.
اغلب والدین دوست دارند فرزندشان بدون زیر سوال بردن قدرت آنها کار های لازم را انجام داده و از دستورالعمل ها پیروی کنند. این اهداف در تربیت کودک، مسائلی مهم و قابل درک محسوب می شود. اما این به معنای مسئولیت پذیری نیست. این رفتار تحت عنوان فرمانبرداری شناخته می شود.
با گذشت زمان، والدین می خواهند فرزندانشان یک وظیفه یا تکلیف را به عهده بگیرند. کودک این وظیفه را به خاطر نفس آن و احساس مسئولیت در برابر آن انجام دهد. به تدریج کودک یاد میگیرد فعالیت ها را به خاطر اینکه «این کار باید انجام شود » آغاز کند. نه به علت درخواست دیگران. این رفتار مسئولیت پذیری نامیده می شود.
والدین برای اینکه بتوانند کودک را از مرحله ی فرمانبرداری به مرحله ی مسئولیت پذیری سوق دهند. لازم است اجازه دهند انجام کار ها تا حدی با ایده آل ذهنی آنها فاصله داشته باشد. اگر اجازه دهید کودک « به روش خود » مسئولیت هایش را انجام دهد، احساس افتخار به دستاورد در او تقویت شده و مسئولیت پذیری او افزایش می یابد
تا چه اندازه می توانم در این مسئله دخیل شوم ؟
سوال مهم در زمان هدایت کودک از مرحله ی فرمانبرداری به مسئولیت پذیری ، این است که شما تا چه اندازه باید در انجام مسئولیت ها به کودک کمک کنید.
- والدین دوست ندارند کودکانشان شکست بخورند. این مسئله باعث میشود بیش از اندازه به انجام مسئولیت های کودک بپردازند که در نتیجه ی این کار، کودک پذیرش مسئولیت و انجام دادن وظایف خود را یاد نمی گیرد.
- از سوی دیگر، گاهی اوقات کودک برای پذیرش درست مسئولیت ها به راهنمایی و اطلاعات شما نیاز دارد.
یافتن تعادل میان مدیریت بیش از حد و بی توجهی به کودک ،یک هنر است.
تصمیم گیری برای اینکه چه زمانی لازم است دست به کار شوید. و چه زمانی بهتر است اجازه دهید کودک به شیوه ی خود کار را پیش ببرد. کاملا به عواملی مانند بلوغ کودک، صبوری کودک، رفتار های گذشته ی و فعالیتی که او در حال حاضر بدان مشغول است بستگی دارد.
کسب خصوصیات لازم برای مسئولیت پذیری با گذر زمان اتفاق می افتد. و قرارگیری همه ی این قطعات در کنار هم، پازل فرزندپروری را به وجود می آورد.
نقش دونفره ی والدین
اگر تا به حال فکر کرده اید که آیا بیش از حد سختگیر هستید. یا در برخورد با کودک بیش از حد ملایمت به خرج می دهید. یا اینکه به فرزند خود عشق و محبت کافی می دهید یا خیر. زمان آن رسیده است که درباره نقش هر کدام از والدین در پرورش کودک فکر کنید. هر کدام از والدین نقش ویژه ای در شکل گیری مسئولیت پذیری کودک به عهده دارند.
نقش پرورش و مراقبت
ایفای نقش پرورش / مراقبت، مستلزم رفتار دلسوزانه و عاشقانه با کودک است. در این نقش، شما کودکان را حمایت می کنید. به صحبت های آنها گوش می دهید. با آنها وقت گذرانی کرده و به آنها محبت می کنید.
در این نقش، شما عشق بی قید و شرط خود به کودک را ابراز می کنید. مهم نیست چه اتفاقی بیفتد. شما فرزندان خود را به خاطر خودشان دوست دارید. و آنها را متعلق به خود می دانید. این رفتار باعث می شود کودکان بتوانند ریسک کنند. اشتباه کنند. و بدانند حمایت و عشق بی قید و شرط والدینشان همواره به همراه آنهاست.
نقش ساختاری / اجرایی
این والدین محدودیت ها را مشخص می کنند. مسئول برقراری انضباط هستند. رفتار درست را به فرزندان آموزش می دهد. ارزش های درست را به کودکان گوشزد کرده و آنها را راهنمایی می کنند.
می توانید با برآورده نکردن بلافاصله ی تمام نیاز های کودک، فرصت یادگیری صبر، خود کنترلی و قدردانی را در اختیار او قرار دهید.
شما استاندارد های رفتار کودک را تعیین می کنید. شما مسئول تعیین عواقب بی توجهی به قوانین هستید. و همواره آنها را عملی می کنید. شما به فرزندان خود یاد می دهید که قدر داشته های خود را بدانند.
فرزندان شما از طریق این نقش یاد می گیرند که مسئولیت رفتار های خود را به عهده بگیرند. همین امر سبب تقویت خصلت مسئولیت پذیری در آنها می شود.
نقش ترکیبی والدین
کودکان به وجود هر دوی این نقش ها نیاز دارند. اگر کودکان بدانند که در ورای تمام محدودیت ها و انتظارات (مثلا مسئولیت پذیری) ، رابطه ای محبت آمیز، حمایتی، و دلسوزانه وجود دارد. راحت تر قوانین و نکات انضباتی را می پذیرند.
فرزند پروری موفق در خانه ای اتفاق می افتد که کودکان محبت بی قید و شرط را در کنار قوانین، محدودیت ها و عواقب مشخص تجربه کنند
عزت نفس بالا چگونه منجر به شکل گیری مسئولیت پذیری می شود
تحقیقات نشان می دهد کودکان دارای عزت نفس بالا، مسئولیت پذیری بیشتری دارند.
این کودکان( بیش از دیگر همسالان خود ) :
- برای به دست آوردن خواسته های خود صبر می کنند. آنها باور دارند که با استقامت و تلاش می توانند به هدف خود دست پیدا کنند.
- اشتباهات خود را می پذیرند و از آنها درس می گیرند
- یک مسئولیت را تا پایان پیش می برند
- مشتاق کمک کردن به دیگران هستند
- نقاط ضعف و قوت خود را به وضوح می دانند
- ریسک پذیر بوده و چیز های جدید را امتحان می کنند
- باور دارند که می توانند مشکلات سر راه خود را حل و فصل کنند
والدین چگونه می توانند عزت نفس فرزند خود را افزایش دهند؟
یکی از راه های ایجاد عزت نفس در کودک، انتقال پیام هایی با دو مضمون اصلی سازنده ی عزت نفس است. دوست داشتنی بودن و توانا بودن.
دوست داشتنی بودن
اگر کودک احساس ارزشمندی داشته باشد. و بداند که دیگران قدرش را می دانند. او را به خاطر آنچه که هست دوست دارند. احساس دوست داشتنی و مهم بودن خواهد داشت.
برای نشان دادن عشق بی قید و شرط خود به کودک، از پیام های مربوط به « وجود» او استفاده کنید.
مثلا:
« من همیشه دوستت دارم »
« خیلی خوشحالم که تو دختر/پسر منی »
« من عاشق وقت گذروندن با تو ام »
« به خونه خوش اومدی ! »
توانا بودن
اگر کودک احساس کند قدرتمند است و کنترل زندگی خود را در دست دارد. باور داشته باشد که می تواند چالش ها را مدیریت کند، می تواند در پیشرفت محیط زندگی خود تاثیر گذار باشد و به دستاورد های خود افتخار کند. احساس توانا بودن در او ایجاد می شود.
احساس توانا بودن، بخشی از عزت نفس است که بیش از همه به نقش اجرایی والدین و شکل گیری مسئولیت پذیری مرتبط است.
اگر کودک احساس توانا بودن داشته باشد. تعهد بیشتری از خود نشان می دهد. راحت تر وظایف جدید را به عهده می گیرد. سخت تر تلاش می کند. و نسبت به آنچه که انجام می دهد احساس بهتری دارد. تمام این عوامل سبب افزایش مسئولیت پذیری کودک می شود.
با انتقال پیام « انجام » ، می توانید احساس مسئولیت پذیری را در کودک خود افزایش دهید. این پیام ها به کارهایی که کودک شما قادر به انجام آن است اشاره دارد و استعداد و پتانسل های او را به رسمیت می شناسد.
برای مثال، می توانید به فرزند خود بگویید:
« تو تحقیقت رو خیلی خوب انجام دادی. تو از قبل برای انجام اون برنامه ریزی کرده بودی »
« خیلی ممنون که میز شام رو چیدی. این کارت خیلی به من کمک کرد. می بینم که همه چیز رو سر جای درستش قرار دادی »
« می دونم که می تونی انجامش بدی »
« میبینم که با پشتکار داری استفاده از راکت رو تمرین می کنی. مطمئنم که هفته ی بعد خیلی توی کلاس پیشرفت می کنی »
« خیلی ممنونم که بدون اینکه من بگم آشغال ها رو بردی بیرون. این یعنی مسئولیت پذیری. »
« متوجه شدم که خیلی نگران مادربزرگ هستی. تو برای اون یه کارت پستال فرستادی و دیروز بهش زنگ زدی مطمئنم که این کار تو حال اونو بهتر کرده»
زیاده روی کردن و آموزش مسئول بودن
امروزه بسیار نوشته اند که « کودکان نسل جدید حق به جانب و ناز پرورده هستند ». رفتاری که این کودکان از خود نشان می دهند دقیقا متناقض با خصوصیات لازم برای مسئولیت پذیری است.
کودکان ناز پرورده :
- غالبا انتظار دارند دیگران کار های آنها را انجام دهند
- پر توقع هستند
- قدردانی و سپاس گزاری نشان نمی دهند
- معمولا به وفور « وسیله » دارند اما به نظر می آید هیچوقت قانع نمی شوند
- تحمل ناکامی ندارند
- نمی توانند برای به دست آوردن خواسته هایشان صبر کنند
- به اشتباهات خود اعتراف نمی کنند
- تلاشی برای نشان دادن بهترین عملکرد خود ندارند
- به جبران محبت ها و سخاوتمندی فکر نمی کنند ( چه در خانه و چه در جامعه )
