تجربه کودک چگونه بر رشد او تاثیر می گذارد؟ آکام

تجربیات حسی از لحظه ی تولد در فرآیند رشد کودک ایفای نقش می کنند. تجربیات اولیه عمدتا بر اطلاعات حسی متمرکز اند. با این وجود محیط همچنان تاثیر زیادی بر رفتار فرد در طول زندگی دارد. ژنتیک نقش مهمی در رشد و نمو دارد. اما تجربه نیز به همان اندازه حائز اهمیت است. برای مثال، ژنتیک ممکن است بر نحوه ی کارکرد مغز کودک تاثیر بگذارد. اما یادگیری و تجربه، مولفه های اصلی در شکل گیری و رشد و نمو مغز کودک محسوب می شوند.

برخی از نظریه های روانشناسی کلاسیک بر اهمیت تجربه و نحوه ی شکل گیری رفتار و شخصیت افراد بر اساس این تجربیات متمرکز اند.

سه نظریه ی اصلی

که به تفسیر و توضیح فرآیند یادگیری کودکان می پردازند عبارتند از:

• شرطی سازی کلاسیک

در این روش یاگیری، میان محرک و پاسخ ارتباط برقرار می شود. حتی اگر اطلاعات محدودی از روانشناسی داشته باشید. به احتمال زیاد چیزهایی درباره ی سگ پاولف شنیده اید. ایوان پاولف، فیزیولوژیست روسی طی یک آزماش کلاسیک متوجه شد که تکرار همراهی صدای زنگ با حضور غذا، سبب می شود سگ ها صدای زنگ را با خود غذا مرتبط بدانند. زمانی که این ارتباط شکل گرفت، صدای زنگ به تنهایی موجب پیدایش انتظار غذا در سگ ها و نتیجتاٌ ترشح بزاق در آن ها می شد. یادگیری در کودکان نیز به همین شکل اتفاق می افتد. کودکان میان اجزای محیط و عواقب احتمالی ارتباط برقرار می کنند. برای مثال، یک نوزاد ممکن است منظره ی دیدن بطری شیر را با تغذیه شدن ارتباط دهد.

• شرطی سازی فعال

 اگر رفتاری مورد پاداش قرار گیرد، احتمال تکرار شدن این رفتار در آینده افزایش می یابد. اگر رفتاری مورد تنبیه قرار گیرد، احتمال تکرار آن در آینده کاهش می یابد. این اصول زیر بنای مفهوم شرطی سازی فعال هستند. مجموعه ای از تکنیک ها یادگیری که در آن از تشویق و تنبیه برای افزایش یا کاهش تکرر یک واکنش استفاده می شود. به طور مثال، اگر کودک به خاطر مرتب کردن اتاقش پاداش دریافت کند، احتمال تکرار این رفتار در او افزایش می یابد.

• یادگیری بصری

همانطور که می دانید، کودکان تنها با تماشا کردن می توانند چیز های زیادی از والدین، خواهر و برادر و همسالان خود یاد بگیرند. حتی رفتار هایی که کودک در برنامه های تلویزیونی، بازی ها و اینترنت شاهد آن است، بر رفتار و واکنش های وی تاثیر می گذارد. از آنجایی که یادگیری بصری روشی بسیار قدرتمند است. مهم است که مطمئن باشید کودک شاهد رفتار های مناسب و درستی است. والدین الگوی فرزندان خود هستند و می توانند با نمایش واکنش های مناسب یادگیری مناسب کودکان را تضمین کنند.

عواملی که  تاثیر سزایی بر تجربه کودک دارند :

علاوه بر انواع یادگیری که به شکل روزانه اتفاق می افتد. تجربیات نیز نقشی اساسی در روند رشد کودک ایفا می کنند. تجربیاتی که والدین و مراقبان کودک در سال های اولیه ی زندگی فراهم می کنند. مهم ترین تجربیات محسوب می شود. در حالی که برخی کودکان در دوران کودکی تجربیاتی غنی از والدین دلسوز و مسئولیت پذیر خود دریافت می کنند، سایر کودکان ممکن است کمتر مورد توجه قرار گیرند و دغدغه های مالی و شغلی سبب غفلت والدین آنها شود. بنابراین، این تنوع تجربه تاثیر قابل توجهی بر نحوه ی رشد کودکان دارد.

کودکانی که در محیط های غنی پرورش می یابند احتمالا از امنیت و اعتماد به نفس بالاتری برخوردار بوده و در ادامه توانایی مقابله با چالش های بعدی زندگی را دارند. در حالی که کودکانی که در محیط های کم کیفیت تر پرورش می یابند ممکن است دائما مضطرب باشند و احساس کنند نمی توانند از پس مشکلات زندگی برآیند.

•  همسالان

تجربه های اجتماعی اولیه ی کودک ممکن است تنها به ارتباط با اعضای خانواده محدود شود. اما این دایره کم کم وسعت بیشتری پیدا میکند. و کودکان زمین بازی، محله و مدرسه را در بر می گیرد. از آنجایی کودک زمان زیادی را در مدرسه و در ارتباط با همسالان سپری می کند. چندان تعجب آور نیست اگر بگوییم کودکان دیگر تاثیر زیادی بر روان و رشد و نمو فرزند شما دارند. و این تجربیات اجتماعی در شکل گیری ارزش ها و شخصیت فرد به وی کمک می کند. روابط با همسالان می تواند اثراتی چشمگیر بر فرآیند رشد داشته باشد (چه مثبت و چه منفی). قلدری به ویژه می تواند تاثیر مخربی بر تجربیات کودک داشته باشد.

•  مدرسه 

مدرسه بخش اعظم زندگی کودک را تشکیل می دهد. معلمان و همکلاسی ها نقش اساسی در ساخت تجربیات کودک دارند و مباحث آکادمیک و یادگیری ها نیز اثرات خود را بر رشد کودک باقی می گذارند.

به خاطر داشته باشید که ژنتیک و محیط همیشه به شکلی پویا با هم تعامل دارند. زمینه ژنتیکی کودک بر توانایی یادگیری وی تأثیر می گذارد. اما تجارب مثبت آموزشی می تواند این توانایی ها را تقویت کند.

برخی از کودکان ممکن است با ناتوانی های یادگیری ناشی از ژنتیک دست و پنجه نرم کنند. اما مداخلات آموزشی با کیفیت می تواند در داشتن عملکرد بهتر آکادمیک به این کودکان کمک کند.

•  فرهنگ بر تجربه کودک

همانطور که تاکنون مشاهده کردید. عوامل مختلفی وجود دارد که می تواند بر چگونگی رشد کودک و در نهایت شکل گیری شخصیت وی تاثیر بگذارد. فرهنگ محیط زندگی کودک عنصر دیگری است که لازم است آن را به ترکیب پیچیده ی قبل اضافه کنیم.

به عنوان مثال، والدینی که فرزندان خود را در فرهنگ های فرد گرایانه تربیت می کنند. احتمالا خود مختاری و عزت نفس را در کودک تقویت می کنند. در حالی که والدین در فرهنگ های جمع گرایانه بیشتر بر اهمیت جامعه، خانواده و اجتماع تاکید دارند.

حتی در فرهنگ های یکسان، تنوع در موقعیت اجتماعی، درآمد و عقبه ی تحصیلی می تواند بر نحوه ی پرورش کودکان تاثیر بگذارد. خانواده هایی با سطح درآمد بالا تلاش می کنند فرزندان خود را در بهترین مدارس خصوصی ثبت نام کنند، در حالی که دغدغه ی خانواده های کم درآمد تامین نیاز های اولیه ی کودکان است. چنین اختلافاتی منجر به تفاوت تجربه ها می شود که این تفاوت به نوبه ی خود بر نحوه ی رشد کودک تاثیر می گذارد.

آخرین اندیشه ها درباره ی نحوه ی تاثیر ، تجربه کودک بر رشد

با این که فرهنگ می تواند نقشی اساسی در نحوه ی تربیت کودک داشته باشد. لازم است به یاد داشته باشیم که در نهایت این تاثیر تعاملات است که نحوه رشد کودک را مشخص می کند. ژنتیک، تأثیرات محیطی، سبک های فرزندپروری، دوستان، معلمان، مدارس و فرهنگ تنها برخی از عوامل عمده ای هستند که به اشکال منحصر به فرد با یکدیگر ترکیب می شوند و نحوه ی رشد و شخصیت نهایی افراد را مشخص می کنند.