4. چگونه والدین ناخواسته باعث تخریب انگیزه های درونی کودک می شوند؟-آکام

سلام… با چهارمین پادکست از مجموعه پادکستهای انگیزه درونی با موضوع تخریب انگیزه های درونی کودک کنارت هستم.

ناخواسته باعث تخریب انگیزه های درونی کودک

اگه تا حالا تو رفتار فرزندت دقیق شده باشی، دیدی میل به انجام بعضی از کارها توی بچه ها از اول وجود داره. یکی ازین موارد می تونه اشتیاق به یادگیری باشه. بچه ها با حس کنجکاوی بالا و میل به یادگیری به دنیا میان. همه چیز دنیا برای بچه ها جالبه و کشف اونها براشون جذابه. بچه ها از یادگیری لذت می برن. از خود عمل یادگیری. از کشف کردن لذت می برند. و ما بزرگترها با بعضی از رفتارهامون که البته از سر دلسوزی و محبته این لذت رو از اونها می گیریم.

می دونی چه جوری؟ با جایزه دادن. با تشویق بابت کشفها و خلاقیتهای بچه ها. با این کار که اگر چیز جدیدی یاد گرفتند فوری به اونها آفرین می گیم یا جایزه ای رو بابت یادگیری بهش می دیم. این جایزه می تونه نمره بالا یا هر چیز دیگه باشه. می دونم نقش مدرسه و سیستم آموزشی هم پررنگه اما بیایم تو این فرصت به نقش خودمون فکر کنیم.

بی تعارف بگم که همه ما چون با نظام تشویق و تنبیه بزرگ شدیم، خیلی طبیعیه که ناخوداگاه به اجرا کردن همون روش ها برای فرزندمون هم مایل باشیم. اما خوب می تونیم تلاش کنیم این حلقه معیوب رو بشکنیم. می تونیم سعی کنیم کمی متفاوت عمل کنمی. قرار نیست بایت کارهای قبلی خودمون رو توبیخ کنیم. نه، فقط بیا از امروز تصمیم بگیریم یه کم شیوه رفتاری مون رو تغییر بدیم تا انگیزه های درونی فرزندانمون رو خراب نکنیم. با تغییرات کوچیک شروع می کنیم.

خوب از امروز بیا بابت چیزهایی که فرزندمون خودش ذوق انجامش رو داره یا به شکل وظیفه پذیرفته جایزه در نظر نگیریم. البته که نمی شه یهو یه تغییر بزرگ ایجاد کرد. نمی تونیم از امروز یهو رفتارمون رو عوض کنیم. کم کم. مثلا اگه تا دیروز مرتب جایزه می دادیم، از امروز شروع می کنیم تشویق و تحسینهای کلامی رو تو ۵۰ در صد موارد جایگزین جایزه می کنیم. دیگه برای انجام یه کار خوب از قبل وعده جایزه نمی دیم. به جای آفرین گفتن و جایزه دادن برای کارهایی که فرزندمون خودش ذوق انجامشون رو داره فقط پا به پاش ذوق می کنیم، نه اینکه جایزه تعیین کنیم.

بذار با یه مثال بهتر توضیح بدم. مثلا من تا دیروز برای انجام تکالیف مهدکودک به پسرم جایزه می دادم. و این در حالیه که انجام تکلیف مهدکودک وظیفه و مسئولیت فرزندمه و اون حتما می تونه با پیدا کردن دلیل از انجام اون لذت ببره.

از امروز چه کار می کنم؟

• اول از همه اینکه سعی می کنم فضا رو برای انجام تکلیف لذت بخش بکنم و تو برنامه روزانه فرزندم بهش حق انتخاب بدم که مثلا ساعت ۳ دوست داره کارش رو انجام بده یا سه و نیم. اگه تا امروز بهش جایزه می دادم، از امروز می تونم بهش بگم موافقی بعد از انجام تکالیف با هم مار و پله بازی کنیم؟ دقت کن، من بهش نمی گم اگه تکلیفت رو انجام بدی مارو پله بازی می کنیم. در واقع به جای جایزه ملموس بهش یه فرصت دادم که ازش لذت ببره. به مرور می تونم انتظار داشته باشم که فرزندم احساس خوبی از انجام تکالیفش داشته باشه. دقت کن اینجا هم به نوعی شرطی سازی که تو پادکست اول گفتم می تونه اتفاق بیفته، اما احساس رضایت داره از درون شکل می گیره و نه به واسطه یه هدیه ی بیرونی.
• می تونم بعد از تموم شدن تکلیفش به شکل کلامی کارش رو تحسین کنم. اما لازم نیست همیشه بگم آفرین. درباره تحسین کلامی بعدا مفصل حرف می زنیم. اما بگذار به عنوان جمع بندی بگم، تو قدرت بالایی داری تا بتونی انگیزه های درونی رو در فرزندت ایجاد کنی. می تونی کاری کنی که خودش علاقه مند به انجام کارهای مختلف بشه. یادت باشه وقتی توالگوی فرزندت هستی، اون خودش دوست داره مثل تو رفتار کنه، پس نیازی نیست بابت کارهای خوبی که می کنه جایزه بگیره، کافیه خودت الگوی خوبی بشی.

در پایان بازهم می خوام تکرار کنم که قرار نیست تبدیل به یه مامان کتابی بشی که هیچ وقت فرزندش رو تشویق نکنه. می خوام بگم علاوه بر جایزه و تشویق دنبال راههای تعاملی دیگه هم برای ایجاد رفتار درست و حذف رفتار نادرست باش. مطمینم می تونی از پسش بربیای. تو پادکستهای بعدی مفصل درباره جایگزینهای تشویق و شیوه تشویق های شناختی و حتی تعامل با رفتاار نادرست دیگران صحبت می کنیم. یادت باشه، جایزه و تنبیه هم هنوز جز ابزارهای مادرانه ما هست. اما بهتره تا می تونیم کمتر ازونها استفاده کنیم. اما شاید برای بعضی از رفتارها هنوز مجبور به استفاده ازونها باشیم. با ما همراه بمون،

• چگونه انگیزه درونی و شادکامی را در کودکان ایجاد کنیم؟
• به دست آوردن تجربه در بازی برای کودک
• معرفی کتاب نه تشویق نه تنبیه