چطور به رشد مهارتهای کلامی کودک کمک کنیم؟آکام

یادگیری زبان و رشد کلامی کودک یک فرآیند طبیعی است که در بعضی از بچه‌ها زودتر اتفاق می‌افتد و در بعضی از آنها دیرتر. اما هر چه که باشد یک کودک سالم تا یک سالگی قادر به گفتن یکی دو کلمه است و در دو سالگی می‌تواند یک جمله کوتاه بسازد. در واقع این ژنتیک و هوش است که تعیین می‌کند فرزند شما زودتر از این به حرف زدن بیفتد یا مراحل رشد زبانی‌اش دیرتر طی شود.

در این بین محیط و رفتار اطرافیان هم تاثیر چشمگیری دارند. در واقع هر قدر که محیط رشد کودک از لحاظ آوایی و کلامی پربارتر باشد توانایی‌های کلامی کودک هم سریع‌تر بروز و ظهور پیدا می‌کنند. بد نیست بدانید که رابطه تکلم و توانایی‌های شناختی (یعنی حافظه، یادگیری و تفکر) یک رابطه دو سویه است. یعنی هر قدر رشد شناختی بیشتر باشد، تکلم بهتر می‌شود و هر قدر که تکلم بهتر شود مهارت‌های شناختی هم بیشتر می‌شود.  بنابراین هر قدر محیط خانه را برای رشد تکلم کودکتان پربارتر کنید به باهوش‌تر شدن او کمک کرده‌اید.

برای آن که مهارتهای کلامی بهتری داشته باشد این توصیه‌ها را عملی کنید:

1. برای تقویت رشد مهارتهای کلامی کودک در خانه صحبت کنید:

پدر و مادرهایی که با هم کم حرف می‌زنند، ساعات زیادی از روز خانه نیستند یا با کودک صحبت نمی‌کنند محیط مستعدی را از نظر آوایی و کلامی ایجاد نمی‌کنند. حتی اگر فرزندتان در سن زیر یک سالگی است سعی کنید با خواندن کتاب برای او، بلند بلند فکر کردن، حرف زدن با خود و… محیط اطراف کودک را سرشار از «کلمه» کنید. با همسرتان و دیگر اعضای خانواده حرف بزنید تا کودک مدام در معرض کلمات و جملات قرار بگیرد و حساسیت شنوایی او نسبت به صداها تقویت شود.

2. حرف زدن را برای کودک لذتبخش کنید:

با لحنی آرام و صدایی ملایم کلمات را به صورت شمرده شمرده بیان کنید. تند حرف زدن، با صدای بلند حرف زدن و اضافه کردن هیجانات خشن به کلام باعث گیجی و کلافگی کودک می‌شود و کمکی هم به یادگیری کلامی او نخواهد کرد.

3. صداهای کودک را تکرار کنید:

اگر چه کودک تا قبل از 3 ماهگی غان و غون می‌کند اما بعد از این سن کم کم شروع به درآوردن صداهای مختلف کرده سعی می‌کند حنجره خود را آزمایش کند. صداهای کودک را تقلید کرده و به این طریق به او واکنش نشان دهید تا کودک تشویق به تولید صداهای بیشتر شود.

4. برای تقویت رشد مهارتهای کلامی کودک سخن گفتن را عینی کنید:

یعنی کلمات را با اشیا یا با زبان بدن خود پیوند بدهید تا درک آن برای کودک ساده‌تر شود. مثلا وقتی درباره توپ صحبت می‌کنید به آن اشاره کرده یا آن را جلوی چشم کودک بگیرید. وقتی درباره خودتان حرف می‌زنید با انگشت خود را نشان بدهید. جهت ها، رنگ‌ها و حس‌ها را با اشاره یا زبان بدن بیان کنید تا کودک بتواند پیوند میان کلمات و مفاهیم را عینی‌تر یاد بگیرد.

5. کلمات جدید به کار ببرید و آنها تکرار کنید:

هر چه کودک بزرگتر می‌شود باید کلمات جدیدتری را به کار ببرید. با تکرار این کلمات به کودک کمک می‌کنید تا کاربردهای آن را یاد بگیرد. شاید امروز کودک شما قادر به استفاده از این کلمات نباشد اما به کار بردن آنها باعث شکل گیری یک گنجینه لغوی ارزشمند در ذهن کودک شده و او بعد از به حرف افتادن سریع‌تر و بهتر می‌تواند از کلمات استفاده کند.

6. بچگانه، ناقص و بریده بریده حرف نزنید:

شاید فکر کنید که این شیوه برای گفتگو با کودک جالب و بامزه و شیرین است. اما شما با بچگانه حرف زدن و درآوردن ادای کودک، به رشد مهارت‌های زبانی فرزندتان کمکی نمی‌کنید. باید سلیس، کامل و شفاف و قابل فهم حرف بزنید.

7. برای تقویت رشد مهارتهای کلامی کودک از شعر و موسیقی کمک بگیرید:

برای فرزندتان سرودها، اشعار و موزیک‌های کودکانه پخش کنید تا در آنها کلمات را بشنوند. این موسیقی‌ها باید کاملا متناسب با سن و سال کودک باشند و کلماتی سلیس و قابل فهم را ادا کنند. البته دقت کنید که این روش به هیچ وجه جای مکالمه شما با فرزند و گفت و گوی رو در رو با او را نمی‌گیرد. یکی از اشتباه‌های والدین این است که تصور می‌کنند با نشاندن کودک خود در مقابل تلویزیون یا رادیوی روشن می‌توانند محتوای آوایی و کلامی مورد نیاز فرزندشان را تامین کنند. در حالی که این ابزارهای ارتباط جمعی به عنوان یک سخنگوی یک طرفه صرفا کلمات را در فضا منتشر می‌کند و قادر به شکل دادن تعاملی موثر و رشد دهنده با فرزند شما نیست.

8. برای تقویت رشد مهارتهای کلامی کودک موقعیت‌ها را توصیف کنید:

وقتی فرزندتان شروع به ساختن جملات می‌کند، یعنی از دو سالگی به بعد، بسیار مهم است که به رشد این مهارت در او کمک کنید. ساده‌ترین راه برای این کار توصیف لحظه به لحظه همه موقعیت‌ها است. مثلا وقتی با هم دم پنجره ایستاده اید بگویید: «یه ماشین قرمز رد شد»، «یه پرنده رو درخت نشسته». یا وقتی فرزندتان در حال بازی است، بگویید: «الان عروسک رو برمی‌داری»، «داری با انگشتات بازی می‌کنی؟» و… . به مرور که کودک بزرگتر می‌شود سعی کنید احساسات کودک را به همین سبک و سیاق توصیف کنید. مثلا بگویید: «گرمت شده و عرق کردی» یا «افتادی زمین و دردت اومده برای همین گریه می‌کنی». این کار به رشد مهارت‌های ذهنی کودک و درک او از خودش کمک می‌کند.

9. اشتباه‌های فرزندتان را تقویت نکنید:

بچه‌ها از روزی که زبان باز می‌کنند تا وقتی که به مدرسه بروند ممکن است کلماتی را اشتباه بیان کنند. شاید زبانشان بگیرد یا جملات را به شیوه‌ای شیرین و بانمک ادا کنند. درست است که این حرف زدن برای اطرافیان جذاب است اما نباید با تکرار یا تشویق اشتباه ها، آن‌ها را تقویت کنید. اگر فرزندتان کلمه‌ای را اشتباه بیان کرد درست آن را برایش بگویید و از او بخواهید تکرار کند تا یاد بگیرد.

    10. مشکلات را پشت گوش نیندازید:

نباید از فرزندتان توقع بیش از حد داشته باشید یا او را با دیگر کودکان هم سن و سالش مقایسه کنید. با این حال اگر فرزندتان رشد طبیعی کلامی نداشت باید حتما با یک روانپزشک یا گفتار درمانگر مشورت کنید. این مشکلات معمولا نشان دهنده وقفه در فرآیند رشد ذهنی کودک هستند و به اشکال زیر خود را نشان می‌دهند:

• کودک تا 15 ماهگی هیچ کلمه‌ای را به زبان نمی‌آورد.
• کودک تا سه سالگی هیچ جمله‌ای نمی‌سازد.
• کودک با این که کلماتی را بلد است و می‌تواند از آنها استفاده کند، سکوت کرده و فقط با جیغ یا اشاره ارتباط برقرار می‌کند.
• در سنین بین دو تا سه سالگی، کودک در جواب سوالات شما، سوالتان را تکرار می‌کند و پاسخی نمی‌دهد.
• کودک در سه سالگی نمی‌تواند برخی حروف را ادا کند یا نمی‌تواند دهانش را به شکل مناسبی برای ادای کلمات باز کند.

نویسنده: آرزو رستم زاده