چطور درباره مشکلات مالی با بچه‌ها صحبت کنیم؟

افت و خیزهای مالی جزئی جدانشدنی از زندگی ما هستند. به خصوص این روزها که کشور در بحران اقتصادی به سر می‌برد، پنهان کردن مشکلات مالی و صحبت نکردن از آنها تقریبا غیر ممکن است. اما آیا صحبت کردن از این مشکلات با کودکان کار درستی است؟ چطور باید بچه‌ها را بدون آنکه مضطرب شوند در جریان مشکلات مالی قرار دهیم؟

صحبت از مسائل مالی با کودکان، یک شمشیر دو لبه است. از سویی می‌تواند باعث افزایش همدلی و درک در کودک شود. او را با مفهوم پول، ارزش مادی، رابطه کار و درآمد و… آشنا کند، اما از سویی ممکن است باعث نگرانی و اضطراب کودک شده و او را مشوش کند.

 بسیار مهم است که گفتگو درباره مسائل مالی با رعایت ظرافت و دقت انجام شود

جو منفی ایجاد نکنید

کودک تا قبل از 4 سالگی درک درستی از پول و ارزش آن ندارد. اما مفهوم فقر و نداری را می‌فهمد چون کم و بیش مصداق‌های آن (مثلا متکدیان خیابان یا افراد بی‌خانمان) را در دور و اطرافش دیده است. بنابراین ممکن است وقتی از گرانی و بی‌پولی، بالا رفتن قیمت دلار و… در خانه گفتگو می‌کنید او صحبت‌های شما را بشنود و احساس کند وضعیت بحرانی و غیرقابل کنترلی ایجاد شده است. وضعیت بحرانی در نگاه کودک مترادف با بدبخت شدن، ناامنی و بی‌خانمان شدن است.

بنابراین بسیار مهم است که گفتگوهای جدی اقتصادی خود را مقابل کودک انجام ندهید. اخبار اقتصادی را که باعث نگرانی می‌شوند مقابل کودک گوش نکنید، و تا حد ممکن از ترسیم آینده سیاه در ذهن کودک جلوگیری کنید. یادتان باشد کودک شما ممکن است در ظاهر مشغول کارتون دیدن یا بازی کردن باشد اما می‌تواند گفتگوهای مالی شما را بشنود و بی‌آنکه چیزی بروز دهد احساس نگرانی و ناامنی کند.

از محدودیت‌ها بگویید

به جای آن که بر «نداری» و «بی‌پولی» تاکید کنید، از محدودیت‌های فعلی بگویید. مثلا اگر کودک درخواست خرید یک اسباب بازی گران قیمت را دارد به او بگویید: «این مبلغ برای همچین اسباب بازی‌ای گرونه. بهتره یه چیز مناسب‌تر بخریم.»

وقتی به خرید می‌روید هم توانایی مالی‌تان را با کودک در میان بگذارید و از او بخواهید تا سقفی که برایش تعیین می‌کنید انتخاب کند. مثلا وقتی برای خرید دفتر نقاشی می‌روید بگویید: «می‌تونیم یه دفتر تا 10 هزار تومن (اسکناس را نشانش دهید) بخریم.» بعد دفترهایی را که تا این مبلغ هستند مقابل کودک قرار دهید تا از بین آنها انتخاب کند. به این ترتیب به کودک مفهوم محدودیت منابع مالی را آموخته‌اید.

برنامه ریزی مالی را به کودک یاد بدهید

مشکلات اقتصادی ممکن است خرید مایحتاج شما را به تعویق بیندازند. از این فرصت برای آموزش برنامه ریزی مالی به کودک استفاده کنید. مثلا اگر قبلا هفته‌ای یک بار رستوران می‌رفتید و حالا به خاطر مسائل مالی ماهی یک بار می‌توانید به رستوران بروید، به کودک بگویید: «از این به بعد کمتر رستوران می‌ریم تا به جاش بتونیم فلان چیز رو بخریم.» یا بگویید: «تا دو ماه دیگه می‌تونیم این دوچرخه رو بخریم و هر ماه باید یه کم پول براش کنار بگذاریم.»

حتی می‌توانید مشارکت کودک را برای خرید وسیله مورد علاقه‌اش جلب کنید. به این ترتیب کودک بهتر با مفهوم پول و رابطه تلاش و برنامه ریزی با رسیدن به اهداف آشنا می‌شود. مثلا بگویید: «من هر ماه X تومن کنار می‌ذارم که برات دوچرخه بخریم. اگه تو هم هر ماه Y تومن از پول تو جیبی‌ت رو کنار بذاری (یا هر ماه یه بار کمتر پیتزا بخوری) می‌تونیم یک هفته زودتر دوچرخه رو بخریم.»

نکته: وقتی وعده‌ای می‌دهید فکر نکنید کودک فراموش می‌کند. بنابراین وعده واقعی بدهید و حقیقتا به آن عمل کنید.

در خصوص مشکلات مالی با کودک درد دل نکنید

یکی از اشتباهات رایج والدین این است که وقتی به خاطر مشکلات مالی نگران و مضطرب هستند. این اضطراب را با کودک در میان می‌گذارند. مثلا می‌گویند: «خیلی وضعمون خوبه تو هم هی خرج می‌تراشی برامون». یا می‌گویند: «من مجبورم زیاد کار کنم تا برات لباس بخرم برای همین نمی‌تونم خیلی باهات بازی کنم».

از نظر والدین این جملات شاید یک تعامل ساده با کودک یا درد دل برای جلب همراهی کودک باشند. اما در عمل فقط باعث عذاب وجدان کودک می‌شوند. در نتیجه بچه‌ها دغدغه ذهنی شدیدی با مشکلات مالی خانواده پیدا می‌کنند و این دغدغه را با بی‌خوابی، پرخاشگری، کابوس شبانه و… نشان می‌دهند. در برخی موارد هم کودک ممکن است قلکش را برایتان بیاورد و از شما بخواهد تا با خرج کردن پول‌های قلک مشکلتان را حل کنید. شاید از شما بخواهد برایش کار پیدا کنید تا باری از روی دوش شما بردارد. این رفتارهای همدلانه کودک ممکن است به مذاق شمای والد خوش بیاید اما در واقع یک پیام هشدار دهنده دارد: کودکتان مضطرب است و احساس ناامنی می‌کند!

بنابراین خیلی مراقب کلماتتان باشید و به هیچ عنوان طوری رفتار نکنید که کودک فکر کند شما برای تامین نیازهای مالی او در حال خرد شدن هستید.