با کودکی که بی احترامی میکند چه کنیم؟

گاهی ممکن است با همه تلاشی که برای تربیت یک کودک با ادب کرده‌اید، باز شاهد رفتارهای نامناسب و بی احترامی او به خود و دیگران باشید. قطعا تحمل این رفتارها برای والدین سخت است و دلتان می‌خواهد هر چه سریع تر، قبل از آن که زورگویی، بی احترامی و قلدری تبدیل به یک عادت رفتاری برای کودک شود با آن مقابله کنید.

چرا بچه‌ها بی احترامی می‌کنند؟

بچه‌ها بی احترامی کردن را از اطرافیان یا دوستانشان یاد می‌گیرند. در واقع گاهی ممکن است این رفتار را صرفا مثل طوطی تکرار کنند. اما گاهی هم برعکس، دقیقا می‌دانند که رفتارشان مصداق بی احترامی است و دیگران را می‌رنجاند. اما از آنجایی که این رفتار به آنها احساس قدرت می‌دهد یا از طریق آن می‌توانند بر دیگران تسلط پیدا کرده و به خواسته هایشان برسند، رفتار خود را تکرار می‌کنند.

اما چطور باید کودکی که بی احترامی و زورگویی می‌کند رفتار کنید؟

در ادامه باید و نبایدهایی را با شما در میان می‌گذاریم که می‌توانند موثر باشند.

1. در لحظه واکنش نشان دهید:

رفتار اشتباه کودک را در لحظه خاموش کنید. منتظر نمانید که بعدا، در خانه یا در جایی خلوت با فرزندتان درباره رفتار اشتباه او صحبت کنید. کودک باید بداند که بی احترامی ، توهین و ناسزا، تحقیر دیگران، زورگویی و قلدری کردن رفتارهای پسندیده‌ای نیستند و شما در مقابل او کوتاه نمی‌آیید. فرقی ندارد خودتان مخاطب این بی احترامی و زورگویی باشید یا کودکی دیگر. مهم این است که شما به عنوان والد، باید واکنش نشان دهید. بدون آن که مقابله به مثل کنید، عصبانی شوید یا از کوره در بروید، با قاطعیت به کودک بگویید رفتارش درست نیست. از او بخواهید به خاطر رفتارش عذرخواهی کند و با روش درست حرفش را بزند.

برای آن که کودک را متوجه رفتارش کنید، به او بگویید: «الان عصبانی هستی؟ اگر این طوره که باید به جای حرف زدن با این لحن، چند دقیقه بری تو اتاقت نفس عمیق بکشی و هر وقت آروم‌تر شدی بیای حرف بزنیم». یا: «اگه الان انقدر ناراحتی که نمی‌تونی رفتار مودبانه‌ای داشته باشی می‌تونیم بعدا حرف بزنیم».

2. درباره جریحه‌دار شدن احساسات خود یا دیگران گفت و گو کنید:

وقتی فرزندتان رفتار زننده‌ای نشان می‌دهد و به شما بی احترامی می‌کند بگویید که این رفتار چه احساسی در شما ایجاد کرده است. مثلا بگویید: «وقتی با این لحن/ کلمات با من حرف می‌زنی من می‌رنجم» یا «وقتی سر دوستت داد می‌زنی و براش تعیین تکلیف می‌کنی دوستت ناراحت می‌شه و دیگه دلش نمی‌خواد دوست تو باشه». مواجه شدن با احساسات باعث می‌شود فرزند شما نسبت به رفتار خود و احساسی که در دیگران برمی انگیزد حساس شود. این کار باعث همدلی بیشتر فرزند شما با دیگران خواهد شد و رفتار تند و بی احترامی او را کم می‌کند.

3. با بی احترامی کردن کودک مقابله به مثل نکنید:

بی احترامی را نباید با بی احترامی جواب داد. اگر در مقابل کودکی که بی احترامی می‌کند. فریاد می‌زند. زور می‌گوید. مسخره می‌کند یا ادا در می‌آورد راه مقابله به مثل را در پیش بگیرید وارد تله‌ای شده‌اید که کودک برای شما پهن کرده است. در واقع شما این جریان را تبدیل به یک بازی بی‌نتیجه کرده‌اید که برای کودک سرگرم کننده است. اما در نهایت هر دو بازنده هستید. چطور در این تله می‌افتید؟ اول کودک حرف توهین آمیزی به شما، یا دیگری می‌زند. شما جوابش را می‌دهید. او حرف بدتری می‌زند و شما دوباره با حرفی درشت‌تر قدرت نمایی می‌کنید و این چرخه معیوب همین طور ادامه پیدا می‌کند تا در نهایت کار به جاهای باریک می‌کشد. مقابله به مثل تقویت کننده رفتار اشتباه کودک است. از سوی دیگر اقتدار و جایگاه شما را به عنوان یک والد چنان پایین می‌آورد که کودک خودش را هم ردیف شما می‌بیند و دیگر از شما حرف شنوی نخواهد داشت.

4. دنبال مقصر بیرونی نگردید

برخی والدین برای آن که از بار منفی رفتار کودک کم کنند، این رفتار را به موضوعات بیرونی نسبت می‌دهند. مثلا می‌گویند: «حتما الان گرسنه‌ای که اینجوری رفتار کردی. وگرنه تو بچه خوبی هستی» یا: «شیطون تو جلدت رفته، بگو شیطون بد برو بیرون و بعدش هم از دوستت عذرخواهی کن». با نسبت دادن رفتار کودک به موضوعات بیرونی یا خیالی، در واقع به کودک می‌آموزید که نیازی نیست در مقابل رفتارهایش مسئولیت پذیر باشد. به او یاد می‌دهید که می‌تواند هر رفتاری را مرتکب شود و بعد بگوید تقصیر من نبود، گرسنه و خسته بودم، دیگری من را عصبانی کرد و باعث شد بدرفتاری کنم و توجیه‌هایی از این دست.

5. قانون بگذارید و جریمه کنید:

برای رفتار فرزندتان چهارچوب و قاعده و قانون تعیین کنید. در صورت رعایت نکردن این قوانین فرزندتان جریمه (در واقع تنبیه) می‌شود. تنبیه مناسب هم، همان طور که همیشه گفته ایم، محروم سازی موقت کودک از برخی فعالیت‌های لذت بخش است. مثلا به او بگویید: «چون امروز قانون رو زیر پا گذاشتی و سر دوستت داد زدی، بعد از ظهر پارک نمی‌ریم».

موضوعات تنبیه یا جریمه باید از پیش تعیین شده و ثابت باشد. نه این که در لحظه تصمیم بگیرید چه طور فرزندتان را جریمه کنید. وقتی کودک بداند در پی رفتار خاص، نتیجه خاصی می‌گیرد به احتمال زیاد حواسش را به رفتار خود جمع خواهد کرد تا از آن نتیجه (جریمه یا تنبیه) دوری کند.

یکی از اشتباه‌های رایج والدین این است که سعی می‌کنند با قهر کردن، نادیده گرفتن کودک و بی‌توجهی او را جریمه کنند. در صورتی که با محروم کردن کودک از توجه و عشق خود، به او احساس اضطراب و ناامنی می‌دهید و او را ترغیب به لجبازی می‌کنید. در صورتی که ما از تنبیه چنین هدفی نداریم و هدفمان مواجه کردن کودک با عاقبت رفتارهای نادرست او است به شکلی که منجر به تغییر سازنده در رفتار کودک شود.

6. در رفتار خود تجدید نظر کنید:

همان طور که گفتیم، بچه‌ها از طریق مشاهده رفتارهای مختلف را یاد می‌گیرند. در واقع آن قدر که مشاهده در یادگیری موثر است، شنیدن دستورات شما، موثر نیست. بنابراین اگر می‌خواهید فرزندتان کاری را انجام دهد یا ترک کند، اول خودتان پیش قدم شوید. اگر می‌خواهید او به دیگران بی احترامی و زورگویی نکند، خودتان بی احترامی و زورگویی نکنید. با دوستان، غریبه‌ها و اعضای خانواده محترمانه و با کلمات درست صحبت کنید. داد نزنید و ناسزا نگویید. دیگران را مسخره نکنید. به کسی زور نگویید و در یک کلام ادب را رعایت کنید تا فرزندتان هم ادب را رعایت کند.

نویسنده: آرزو رستم زاد