۷ مهارت اجتماعی بسیار مهم برای کودکان

برخورداری از مهارت های اجتماعی خوب سبب می شود که کودک بتواند از برقراری رابطه با همسالان خود لذت ببرد. اما ویژگی داشتن مهارت های اجتماعی قدرتمند چیزی فراتر از مقبولیت اجتماعی است. کودکانی که از مهارت های اجتماعی قوی تری برخوردار اند. به سرعت مزایای آن را احساس می کنند. برای مثال، تحقیقات نشان می دهد داشتن مهارت های اجتماعی خوب ، میزان استرس کودک در مراکز مراقبت از کودکان را کاهش می دهد.

مزایای داشتن مهارت های اجتماعی

مهارت های اجتماعی ، دسته ای از مهارت ها هستند که با افزایش سن کودک نیازمند اصلاح هستند. داشتن و نداشتن این مهارت ها امری ذاتی نیست. به دنبال موقعیت هایی بگردید که می توانید در آنها عملکرد بهتر را به فرزند خود بیاموزید. حقیقت این است که برخی از مهارت های اجتماعی واقعا پیچیده هستند. ( مثلا قاطعیت در زمان مواجهه با زورگویی و یا سکوت اختیار کردن در زمان مخالفت با رای داور ) .

با این حال، کودکانی که از مهارت های اجتماعی قوی تری برخوردار اند، راحت تر با هم کلاسی های خود کنار آمده و سریع تر دوست پیدا می کنند. یکی از مطالعات منتشر شده در دانشنامه ی بین المللی علوم رفتاری و اجتماعی نشان می دهد که روابط دوستی در کودکی برای حفظ سلامت روان مفید اند. روابط دوستی ، فرصت تمرین مهارت های اجتماعی پیچیده تر مانند حل مسئله و حل اختلاف را در اختیار کودک قرار می دهد

کودکان دارای مهارت های اجتماعی قوی تر، آینده ی درخشان تری دارند. بر اساس یکی از مطالعات منتشر شده در مجله ی آمریکایی سلامت عمومی ، سطح مهارت های اجتماعی و عاطفی کودک در مهدکودک یکی از مهم ترین ابزار پیش بینی موفقیت وی در بزرگسالی است.

محققان پن استیت و دانشگاه دوک دریافته اند احتمال ورود به دانشگاه در کودکان پنج ساله ای که در به اشتراک گذاشتن، گوش دادن و پیروی از قوانین ماهر تر هستند، بیشتر است. همچنین احتمال استخدام دائم آنها تا سن ۲۵ سالگی بیش از دیگر کودکان است.

کودکانی که از مهارت های اجتماعی قوی برخوردار نبودند، بیش از دیگران با مسائلی نظیر سو مصرف مواد، مشکل در روابط و دردسر های قانونی مواجه شده اند. علاوه بر این وابستگی آنها به صورت کلی بیش از دیگران بوده است.

معایب نداشتن مهارت های اجتماعی

همچنین ، نداشتن مهارت های اجتماعی قوی به منظور برقراری رابطه منجر به افزایش استرس فرد می شود. برای مثال، دوری از خانواده فرد را دچار استرس می کند. و اگر فرد نتواند به صورت موثر با دیگران ارتباط برقرار کند، سطح استرس او بیشتر و بیشتر می شود. اما تحقیقات نشان می دهد یادگیری مهارت اجتماعی جدید سطح کورتیزول خون ( هورمونی که در شرایط استرس زا ترشح می شود ) را کاهش می دهد.

خبر خوب اینکه می توان مهارت های اجتماعی را یاد گرفت. هیچوقت برای آموزش راهکار های برقراری ارتباط با دیگران زود نیست. همچنین، هیچ زمانی برای پرورش و تقویت این مهارت ها دیر نیست. در ابتدا با اساسی ترین مهارت های اجتماعی شروع کنید و با گذشت زمان به تقویت آنها در کودک خود بپردازید. در اینجا به برخی از مهم ترین مهارت های اجتماعی پرداخته و راهکار هایی برای آموزش آنها به کودک ارائه می کنیم.

1.به اشتراک گذاشتن

اشتیاق برای به اشتراک گذاشتن تغذیه یا اسباب بازی گامی بزرگ در جهت ایجاد و نگه داری روابط دوستی است. بر اساس تحقیق منتشر شده در علوم روانشناسی، حتی کودکان دو ساله نیز گاهی خواستار به اشتراک گذاشتن وسایل خود هستند. اما این اتفاق فقط در زمانی رخ می دهد که مقدار منبع یا وسیله­ای که کودک به اشتراک میگذارد فراوان باشد.

با این حال، کودکان بین سنین ۳ تا ۶ معمولا خودخواه هستند و در برابر به اشتراک گذاری منابع محدود و هزینه دار مقاومت می کنند. برای مثال، کودکی که تنها یک شیرینی دارد ممکن است در به اشتراک گذاری بخشی از شیرینی خود درنگ کند. چرا که این کار سبب می شود شیرینی کمتری برای لذت بردن خود او باقی بماند. از سوی دیگر، همین کودک ممکن است برای به اشتراک گذاری اسباب بازی ای که دیگر علاقه ای به آن ندارد کاملا آماده باشد.

کودکان در سن هفت یا هشت سالگی بیش از پیش با مفهوم انصاف درگیر می شوند و اشتیاق بیشتری برای به اشتراک گذاری منابع خود دارند. علاوه بر این ، تحقیقات نشان می دهد به اشتراک گذاری و بهزیستی رابطه ای مستقیم با یکدیگر دارند.

به طور کلی می توان گفت احتمال به اشتراک گذاری منابع (یا وسایل) در کودکانی که احساس خوبی نسبت به خود دارند بیشتر است.  به اشتراک گذاشتن سبب می شود آنها احساس بهتری داشته باشد. در نتیجه آموزش این مسئله ممکن است کلیدی برای افزایش عزت نفس کودکان باشد.

چطور تمرین کنیم

لازم نیست کودک خود را محبور به تقسیم وسایل خود با کودکان دیگر کنید. با این حال مرتبا مفهوم به اشتراک گذاری را تمجید و تشویق کنید. اگر فرزندتان منابع خود را با دیگری شریک شد به او پاداش دهید و بیان کنید که این کار احساس خوبی به دیگران می دهد. مثلا بگویید : « تو انتخاب کردی که تغذیه تو با خواهرت شریک شی. مطمئنم اون از این مسئله خیلی خوشحاله. این کار خیلی خوبیه » .

2. آموزش همکاری در بدست آوردن مهارت اجتماعی

همکاری به معنای کار کردن با یکدیگر به منظور دستیابی به هدفی مشترک است. کودکانی که مایل به همکاری هستند معمولا به درخواست های دیگران احترام می گذارند. آنها برای مشارکت و کمک کردن به دیگران نیز آماده اند.

مهارت همکاری مناسب، ابزاری مهم برای همگام شدن با جامعه است. فرزند شما نیاز دارد در کلاس درس و زمین بازی با دوستان و همکلاسیان خود همکاری کند. بزرگسالان نیز به مهارت همکاری نیاز دارند. پیشرفت محیط کار اغلب در گرو همکاری اعضای آن است. همکاری در روابط عاطفی نیز نقشی کلیدی دارد.

کودکان در سه و نیم سالگی همکاری با دوستان خود را جهت دستیابی به یک هدف مشترک آغاز می کنند. همکاری برای کودکان شامل کار هایی از قبیل ساخت یک خانه ی آجری به کمک یکدیگر و یا شرکت در یک بازی ای است. که همه باید در آن به یکدیگر کمک کنند. بعضی از افراد ممکن است رهبری گروه را به عهده بگیرند. و برخی دیگر ممکن است ترجیح دهند از دستورالعمل ها پیروی کنند. در هر صورت، همکاری فرصتی مناسب برای افزایش خودشناسی در کودکان است.

چطور تمرین کنیم

درباره ی اهمیت کار گروهی و مزایای آن صحبت کنید. موقعیت هایی برای همکاری همه ی اعضای خانواده طراحی کنید. می توانید در زمان پخت غذا کار ها را میان همه ی اعضا تقسیم کرده و همزمان بر اهمیت کار گروهی تاکید کنید.

3.گوش دادن

گوش دادن تنها به معنی ساکت ماندن نیست. بلکه به معنای جذب چیزی است که طرف مقابل در حال بیان آن است. گوش دادن یکی از مهم ترین اجزای سازنده ی یک رابطه ی سالم است. بخش زیادی از یادگیری در مدرسه به توانایی گوش دادن کودک بستگی دارد. اهمیت جذب مفهوم، یادداشت برداری و فکر کردن به گفته ها در ادامه ی روند تحصیلی کودک بیشتر و بیشتر می شود.

بسیار مهم است که کودک شما بداند در آینده چطور به حرف های رئیس، همسر و دوستانش گوش کند. یادگیری این مهارت می تواند بسیار دشوار باشد. چرا که مکالمه در عصر تکنولوژی به معنای خیره شدن به صفحه ی تلفن همراه است.

چطور تمرین کنیم

وقتی برای فرزند خود کتاب می خوانید، هر از گاهی مکث کنید و از او بخواهید ماجرای کتاب را برای شما تعریف کند. توقف کرده و بگویید : « بهم بگو تا اینجا چیا از داستان یادت میاد » . در تکمیل فضا های خالی داستان به آنها کمک کرده و کودک را به شنیدن ادامه ی ماجرا تشویق کنید. همچنین، به آنها اجازه ندهید میان کلام دیگران صحبت کنند.

4.پیروی از دستورالعمل ها

کودکانی که با پیروی از دستورالعمل ها مشکل دارند، با عواقب متفاوتی مواجه می شوند. از انجام دوباره ی تکالیف گرفته تا به دردسر افتادن برای بدرفتاری همه و همه از عواقب پیروی نکردن از دستورالعمل ها محسوب می شود.

کودک باید بتواند از دستورالعمل ها پیروی کند. تا قادر باشد از توصیه های شما برای تقویت بازی فوتبال خود و یا مرتب کردن اتاقش بهره گیرد.

 با این حال، برای اینکه بتوانید از کودک خود انتظار داشته باشید که به دستورالعمل های شما توجه کند، باید در ارائه ی این دستورات مهارت کسب کنید

اشتباهاتی که باید از آن پرهیز کنید

برای مثال ، هر بار تنها یک دستورالعمل به کودک ارائه کنید. به جای اینکه به او بگویید « کفشاتو بردار ، کتاباتو جمع کن و دستات رو بشور » به او فرصت دهید تا کفش هایش را بردارد و سپس دستورالعمل بعدی را بیان کنید.

یکی دیگر از اشتباهاتی که باید از آن پرهیز کنید بیان دستورالعمل به شکل سوالی است. گفتن « میشه لطفا همین الان اسباب بازیات رو برداری ؟ » سبب می شود کودک احساس کند می تواند از گزینه ی « نه » استفاده کند. وقتی که دستورالعمل ها را در اختیار کودک قرار دادید، از او بخواهید خواسته های شما را تکرار کند. از کودک بپرسید « حالا الان باید چی کار کنی ؟ » سپس منتظر بمانید تا آنچه که شنیده است را بازگو کند.

حواس پرتی ، رفتار تکانشی و فراموشکاری در کودکان اتفاقاتی طبیعی هستند. هر اشتباه را فرصتی برای تقویت مهارت مربوطه بدانید.

چطور تمرین کنیم

پیروی کودک از دستورالعمل ها را با جملاتی مانند « ممنون که تلویزیون رو همون موقعی که بهت گفتم خاموش کردی » تشویق کنید. اگر کودک شما در پیروی از دستورات مشکل دارد، فرصت هایی برای پیروی از دستورات ساده در اختیار او قرار دهید. بگویید « لطفا اون کتاب رو بده به من » و سپس بلافاصله او را برای پیروی از دستور تشویق کنید.

5.احترام به حریم شخصی

بعضی از کودکان دوست دارند از نزدیک با افراد صحبت کنند. برخی دیگر دوست دارند روی پای افراد آشنا بنشینند. بدون اینکه بدانند طرف مقابل ممکن است احساس ناراحتی کند. بسیار مهم است که احترام به حریم شخصی افراد را به کودک خود آموزش دهید.

در خانه قوانینی بگذارید که احترام به حریم شخصی افراد را تشویق کند. « وقتی با در بسته مواجه میشی در بزن » و «بدون اجازه به وسایل دیگران دست نزن » مثال هایی از این قوانین هستند.

اگر فرزند شما وسایل را از دست دیگران بیرون می­کشد و یا در زمان بی طاقتی آن ها را هل می دهد، عواقبی خاص برای این قبیل رفتار ها در نظر بگیرید. اگر کودک بیش از حد به افراد نزدیک می شود و یا بدون اجازه در بغل آنها می نشیند، از این فرصت برای آموزش استفاده کنید. فرزند خود را به گوشه ای هدایت کرده و درباره ی مسئله­ی حریم شخصی با او صحبت کنید.

چطور تمرین کنیم

به فرزند خود یاد دهید در زمان صحبت با دیگران به فاصله ی یک طول آرنج از آنها بایستد. وقتی در صف ایستاده اید، درباره ی فاصله ی مناسب با فرد جلویی صحبت کنید و به کودک یادآوری کنید که دیگران را لمس نکند. شما می توانید از سناریو پردازی و نقش بازی کردن برای تمرین توصیف حریم شخصی استفاده کنید.

6.ارتباط چشمی

ارتباط چشمی مناسب یکی از بخش های مهم برقراری ارتباط است. بعضی از کودکان در برقراری ارتباط چشمی با مخاطب خود مشکل دارند. وقتی کودک به خاطر خجالت کشیدن و یا انجام یک فعالیت دیگر ارتباط چشمی برقرار نمی کند، بر اهمیت ارتباط چشمی درست تاکید کنید.

اگر کودک با ارتباط چشمی مشکل دارد، می توانید از یادآوری های کوتاه و سریع استفاده کنید. با صدایی آرام بگویید «وقتی با کسی حرف میزنی باید کجا رو نگاه کنی ؟ » قطعا نمیخواهید اضطراب یک کودک خجالتی را بیشتر کنید. وقتی کودک نگاه کردن به چشم های مخاطب خود را به خاطر دارد ، به او پاداش دهید.

چطور تمرین کنیم

ممکن است بخواهید به کودک نشان دهید که وقتی به چشمان مخاطب خود نگاه نمی کند، چه احساسی به طرف مقابل دست می دهد. از او بخواهید داستانی برای شما تعریف کند. در زمان شنیدن داستان دائما به زمین ، دیوار ، و هر جای دیگری به جز چشمان کودک نگاه کنید. سپس از او بخواهید مجددا داستان دیگری تعریف کنید و این بار در زمان شنیدن داستان از ارتباط چشمی مناسب استفاده کنید. پس از آن درباره ی هر کدام از سناریو ها گفتگو کنید.

7.آداب معاشرت

تشکر کردن، خواهش کردن و رعایت آداب سفره رفتار های درستی است که می تواند فرزند شما را در مرکز توجه قرار دهد. معلمان، کودکان و والدین دیگر به کودک آداب دان احترام می گذارند.

مطمئنا آموزش آداب معاشرت به کودکان کار راحتی نیست. همه ی کودکان گاهی آداب معاشرت را کاملا فراموش می کنند، سر سفره بلند باد گلو می زنند و ناسپاسی می کنند.

با این وجود کودک باید رفتاری مودبانه و محترمانه داشته باشد. خصوصا زمانی که در خانه ی دیگران و یا مدرسه حضور دارد

چطور تمرین کنیم

رفتار شما الگوی آداب معاشرت برای فرزندتان است. این بدان معناست که شما باید در ارتباط با فرزند خود مرتبا از عباراتی مانند « نه ممنونم » و « بله لطفا » استفاده کنید. در ارتباط با افراد دیگر آداب معاشرت را رعایت کنید. وقتی کودک استفاده از آداب معاشرت را فراموش می کند، این مسئله را به او یادآوری کنید و او را به خاطر رفتار های مودبانه اش تشویق کنید.

پیشنهاد ما

اگر فرزند شما بیش از همسالان خود با یادگیری مهارت های اجتماعی مشکل دارد، با متخصص اطفال مشورت کنید. با اینکه اغلب اوقات تشویق و تمرین بیشتر مسئله را حل می کند، اما گاهی عدم توانایی در کسب مهارت های اجتماعی می تواند نشانه ای از مشکلات دیگر باشد. کودکانی که از مشکلات سلامت روان مانند ADHD یا اوتیسم رنج می برند، ممکن است از نظر اجتماعی ضعیف تر از دیگر کودکان عمل کنند. یک پزشک می تواند کودک شما را معاینه کند و درمانی مناسب برای تقویت مهارت های اجتماعی کودک پیشنهاد کند.